ΕΛΕΓΕΙΑ ΤΗΣ ΣΤΑΧΤΗΣ-«ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΑΠΟ ΣΤΑΧΤΗ»-ΠΑΣΧΑΛΙΑ ΤΡΑΥΛΟΥ

 

   

Β¨ΜΕΡΟΣ

«Άνθρωποι από στάχτη» κυριολεκτικά και μεταφορικά στο δεύτερο μέρος της τριλογίας.Η υφήλιος στενάζει κάτω από την μπότα των Ναζί.Η τύχη των ανθρώπων κρίνεται από συγκυρίες,απάνθρωπα δεδομένα,διεστραμμένους ανθρώπους που αυθυποβάλλονται πως επιτελούν έργο "θεάρεστο".Αλίμονο!Όλα καίγονται,όλα γκρεμίζονται.

Το δεύτερο βιβλίο της «Ελεγείας της στάχτης»κάνει αναφορά,στο μεγαλύτερο μέρος του,στην "ευφάνταστη"εξόντωση των Εβραίων της Ευρώπης, όσων τους βοηθούν ή ζουν μαζί τους,αλλά και των Ρομά,των αριστερών,των ομοφυλόφιλων καθώς και πολλών άλλων ομάδων-κοινωνικών ή ταξικών-που δεν "ωφελούν"ως οντότητες καθεαυτές το σχέδιο επιβολής της "'άριας" φυλής.

Η Ροζαλία βρίσκεται στην καμπή της πορείας της.Χωρίς να φτάσει ποτέ στην κορύφωσή της.Ενώ κατευθύνει μέχρι τώρα τις ζωές των ανθρώπων και παρατηρεί από μακρυά τα αποτελέσματα των επιλογών της,ο πόλεμος θα ανατρέψει τα πάντα.Ο Ανατόλ εξαφανίζεται χωρίς εξηγήσεις.Η συγγραφέας εισάγει τις διώξεις των Εβραίων και την Αντίσταση των λαών μέσα από την ηρωίδα.Ό,τι ζει είναι Ιστορία.Ο αντιστασιακός Κοβάλσκι,ο Εβραίος Ζαν πιερ,ο Λεπέν του Μουλέν Ρουζ.Οι προσωπικές τους ιστορίες είναι η Ιστορία του Β΄Παγκσμίου πολέμου.Έτσι ο αναγνώστης μέσα από τη ζωντανή διήγηση,την αμεσότητα του χρόνου,τον ρεαλισμό των διαλόγων,δημιουργεί μια διαδραστικότητα μεταξύ των προσώπων του βιβλίου και τον αναγνώστη.

Θα μπορούσε κάποιος να παρατηρήσει πως οι πρωταγωνιστές είναι άνθρωποι μοιραίοι.Στο δεύτερο μέρος της τριλογίας,όλοι οι ήρωες διακρίνονται για την "υποτονικότητά" τους.Αποτελούν "πιόνια", ενός παιχνιδιού, χωρίς βούληση.Φέρονται σαν να προσπαθούν να επιτελέσουν ένα έργο και όχι σαν να κυριαρχούν στις πράξεις τους.Αφήνονται στη μοίρα τους.Ο Σοπενχάουερ είχε πει πως «η μοίρα των ανθρώπων είναι το σύνολο των ανοησιών τους».Η φράση έχει μια ορθότητα ως" a posteriori γνώση".Στην προκειμένη περίπτωση οι συμπεριφορές των ηρώων είναι αποτέλεσμα του πάθους,της παρόρμησης,του αδιέξοδου που οι ίδιοι πιστεύουν πως έχουν περιέλθει.Υποτάσσονται στην καρδιά τους,στο θυμικό τους και διακατέχονται από ένα συναίσθημα λύπης,που τους απομακρύνει από οποιοδήποτε κίνητρο επιβίωσης και τους ωθεί στο τετελεσμένο.Οι πρωταγωνιστές θα μπορούσαν να είναι ο ορισμός του τραγικ

ού ήρωα,σύμφωνα με τον Αριστοτέλη: ο τραγικός ήρωας θεωρείται ένας άνθρωπος του οποίου η ατυχία τον πλήττει, "όχι μέσω της ανηθικότητας ή της διαφθοράς, αλλά από κάποιο λάθος κρίσης."

Έτσι,ο Κοβάλσκι,ο Ζαν Πιερ,ο Λεπέν,η Ροζαλία καθώς και όλοι όσοι παίρνουν μέρος στο «Άνθρωποι από στάχτη»δεν είναι κακοί χαρακτήρες ,εξ΄ορισμού.Είναι όμως άνθρωποι μ΄ελαττώματα,άκρως ικανοί,με σπουδαία κουλτούρα και πολιτισμικό υπόβαθρο.¨Μία λάθος απόφαση,μία απονενοημένη ενέργεια είναι η αρχή για την ανατροπή των ζωών τους.Συνειδητοποιώντας τα σφάλματά τους αυτοδικάζονται και ετυμηγορούν σιωπηλά.Δέχονται την τιμωρία ως φυσικό επακόλουθο των πράξεών τους.Στα μάτια του αναγνώστη μεγαλώνουν και,ενώ κάποιες στιγμές φαίνονται "μικροί",ιδιοτελείς και μάλλον "ασυμπάθιστοι",προκαλούν τον οίκτο και τη συγχώρεση.Το μέσον εξιλέωσής τους είναι οι Γερμανοί.Δεν μπορεί να παίξει κανένα ρόλο η θεία δίκη για τα αμαρτήματά τους.Αν στην αρχαία τραγωδία η ύβρις έφερνε την τιμωρία,εδώ η εκούσια τιμωρία είναι τα στρατόπεδα συγκέντρωσης-εξόντωσης των Γερμανών.

Ο Κοβάλσκι είναι εξαφανισμένος και όλοι εικάζουν πως τον έχουν σκοτώσει.Ο Ζαν Πιερ προκαλεί απροκάλυπτα τον χαμό του.Ο Λεπέν προδίδεται,Ο Άμπελ και η Κλοντέτ παίρνουν το δρόμο σε κάποιο στρατόπεδο εξόντωσης.Η Ροζαλία σέρνεται στο Νταχάου και χάνει τα ίχνη του παιδιού της.Από ειρωνεία της τύχης κρατιέται ζωντανή.Η μουσική της,το αδιαμφισβήτητο ταλέντο της τη "σώζουν" μέσα στην κόλαση του στρατοπέδου.Ο σκοπός της παραμένει αλώβητος.Να ανακαλύψει την τύχη του Ανατόλ και να βρει το παιδί της.

Το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου αποτελεί τιμή και αναφορά στα θύματα της διεστραμμένης "τελικής λύσης" των ναζιστών.Η κυρία Τραυλού προσωποποιεί την αφήγησή της μέσα από τις μαρτυρίες των διασωθέντων από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.Η κάθε ιστορία που έχει ειπωθεί παίρνει σάρκα και οστά μέσα από μυθιστορηματικά πρόσωπα που βιώνουν τα βασανιστήρια,την διαφθορά,την αποκτήνωση και τον όλεθρο.Πρόκειται για μια πραγματικά συγκλονιστική αφήγηση τόσο ζωντανή,τόσο συγκινητική που καθηλώνει τον αναγνώστη.

Η ηρωίδα αποδέχεται-σχεδόν προκαλεί-με στωικότητα την πορεία της προς την εξολόθρευση.Θεωρεί πως πρέπει να τιμωρηθεί για τα αμαρτήματά της.Συναινεί να καταστρέψουν την γυναικεία της φύση για να γίνει έρμαιο του τομέα 24.Γίνεται η πρώτη πόρνη-πείραμα- στο στρατόπεδο.Οι αιχμάλωτοι πρέπει να εκτονωθούν προκειμένου να εργαστούν με περισσότερο ζήλο.Ενώ της δίνεται η ευκαιρία να σωθεί,παίζοντας μουσική με την κιθάρα της,εκείνη αποφασίζει να γίνει το πειραματόζωο των Γερμανών.Την χλευάζουν,την εξευτελίζουν.Εκείνη απαντά: "Δεν γίνομαι πόρνη,ιέρεια της απελπισίας γίνομαι."Παίρνει θέση απρόσωπη.Απρόσωποι είναι και όσοι αναγκάζονται να βρεθούν στο δωμάτιο της Ροζαλίας και να τελέσουν μια πράξη καταναγκασμού. Τελικά η λέξη "απελπισία" είναι η καταλληλότερη για να περιγράψει τους αιχμάλωτους.

Μια ελπίδα, που συντελεί και στην αγωνία του αναγνώστη,διαφαίνεται όταν η Ροζαλία συναντιέται με τον Ανατόλ-που ζει.Ο Καρλ Σβάιτς,η άλλη όψη του νομίσματος του ναζισμού,είναι ο "φύλακας άγγελός" της.Αυτός της δίνει το ημερολόγιό της,τη βοηθάει να ανταμώσει το παιδί της,που βρίσκεται στα χέρια του Μένγκελε ως πειραματόζωο.Άνθρωποι εγκαταλελειμμένοι,χωρίς αύριο,χωρίς σήμερα κρατούνται από μια μικρή ίνα ελπίδας πως ίσως με κάποιο θαύμα τα καταφέρουν.Ουσιαστικά,αν σωθούν δύο ή πέντε άνθρωποι δεν θα έχει και πολλή σημασία όταν ο αναγνώστης έχει ζήσει με τόση αμεσότητα τις ζωές των ανθρώπων στο Νταχάου ή στο Ράβενσμπρουκ.Καμία λύτρωση ,καμία ανακούφιση δεν φέρνει το τέλος του δεύτερου μέρους του βιβλίου.Η "μικρή ηλιαχτίδα" που διαφαίνεται στο συναπάντημα του Ανατόλ και της Ροζαλίας δεν είναι παρά μια τεχνητή "γέφυρα" της συγγραφέως για να μεταφέρει τον αναγνώστη στο τρίτο μέρος του βιβλίου.Το επόμενο σημείο μετάβασης είναι ο σκοπός του Ζοζεφίν.Για άλλη μια φορά η μελωδία αυτή θα είναι ένας αποχαιρετισμός.Είναι η μελωδία που ακούει ο μικρός Ανατόλ από το στόμα της μάνας του λίγο πριν τη χάσει για πάντα(;).

Η κυρία Τραυλού διαχειρίζεται με μεγάλη τέχνη την κλιμάκωση του δράματος.Τα σκαμπανεβάσματα της τύχης,οι γεμάτες ένταση στιγμές,η απόγνωση,η τρυφερότητα,η αυταπάρνηση,δίνονται με τόση δύναμη που ο αναγνώστης εύκολα μπορεί να νοιώθει πως τα ζει σε πραγματικό χρόνο.

Οι «'Ανθρωποι από στάχτη» είναι ένα μυθιστόρημα που θα μπορούσε να είναι η πραγματική μαρτυρία ανθρώπων που βίωσαν το δράμα του ναζισμού.Κυριαρχεί ο ρεαλισμός που αποδεικνύει πως σε ορισμένες περιπτώσεις είναι πολύ πιο δυνατός από την φαντασία.Ο τίτλος του βιβλίου δεν έχει καμία μεταφορά.Οι άνθρωποι που βίωσαν τον Β΄Παγκόσμιο πόλεμο είναι πράγματι άνθρωποι από στάχτη.Άλλοι γιατί έπεσαν θύματα της κτηνωδίας των Γερμανών μέσα στους φούρνους των στρατοπέδων συγκέντρωσης,άλλοι γιατί έκαψαν τα όνειρα και τις ζωές τους στην απάνθρωπη λεηλασία της ψυχής και της αξιοπρέπειας τους.

Δεν έχω παρά να συνεχίσω το τρίτο και τελευταίο μέρος της τριλογίας.Ποιό είναι το μέλλον της Ροζαλίας;Το μόνο που ξέρουμε είναι πως η ηρωίδα καταφέρνει μετά από μεγάλο κλονισμό να βάλει στίχους στο σκοπό του Ζοζεφίν.Είναι οι στίχοι που συμπυκνώνουν την ουσία του βιβλίου μέσα σε μια στροφή.

Μαζί σου θα είμαι πάντοτε ψυχή μου.......

Κανείς δεν τολμά να σε πάρει από μένα.....

...................................................................

Σ΄ένα σύννεφο καμωμένο από στάχτη.