«Ζήσε και αγάπησε όσο μπορείς».Αυτές ήταν οι λέξεις που έγραψε η Ροζαλία στο χαρτάκι που καρφίτσωσε στο τόπι της δαντέλας που άφησε κληρονομιά στην εγγονή της.Τι κρύβει αυτή η φράση;Τόλμη,πάθος,αυταπάρνηση,θυσία,τιμωρία,δικαίωση;
Η Ιστορία γίνεται πολλές φορές αντικείμενο.θέμα για μυθιστόρημα.Είναι άκρως ελκυστικό και ενδιαφέρον ένα βιβλίο που κρύβει αλήθεια ή καλύτερα που η αλήθεια στηρίζει τους ήρωές του.Η τριλογία της κυρίας Τραυλού αποτελείται από τρία πολύ δυνατά βιβλία που ενώνουν την ιστορία της Ροζαλίας Σεφεριάδη.
Αν η Ροζαλία γεννιόταν σήμερα πιθανόν να ήταν ένα συνηθισμένο κορίτσι,με επιθυμίες,όνειρα,ελευθερία και απόλυτη ανταπόκριση .του χαρακτήρα της.στην κοινωνία.Το κορίτσι αυτό όμως έρχεται στον κόσμο την δεκαετία του 20΄ στη Θεσσαλονίκη.Μια πόλη που μετρά λίγα χρόνια από την απελευθέρωσή της από τους Τούρκους,,που έχει μια μεγάλη κοινότητα Εβραίων,Ελλήνων από τη Μικρά Ασία μετά την καταστροφή,γηγενών κατοίκων,Ευρωπαίων εμιγκρέδων.Ένα μωσαϊκό από πολιτικά,κοινωνικά,οικονομικά,λαογραφικά και ηθικά κομμάτια δημιουργούν τον πίνακα της Θεσσαλονίκης του μεσοπολέμου,που επιδρά στον χαρακτήρα και την συμπεριφορά των ηρώων του πρώτου βιβλίου της σειράς,«Θεοί από στάχτη».
«Η πατρίδα δεν είναι το χώμα αλλά εκείνοι που μας στηρίζουν και μας προσφέρουν στοργή και ασφάλεια»Ο Αρίστος και η Ελπινίκη ζουν στην Παλαιά Φώκαια της Μικράς Ασίας και βιώνουν από μικρά παιδιά τον αθώο και ανεπιτήδευτο έρωτά τους.Κάνουν όνειρα για το μέλλον τους αν και ανήκουν σε διαφορετικά κοινωνικά σκαλοπάτια.Ο Αρίστος ένα φτωχό και ευεργετημένο παιδί από τον πατέρα της Ελπινίκης,καταφέρνει να γίνει το ΄΄δεξί χέρι΄΄ τού στο μεγάλο εμπορικό και ραφτάδικό του.Μαθαίνει την τέχνη του εμπορίου και της ραπτικής με πείσμα και πάθος για να καταφέρει κάποτε να γίνει ισάξιος του ευεργέτη του και άντρας του κοριτσιού που λατρεύει.Παρά την άρνηση του αφεντικού του σχεδιάζει να πάρει την Ελπινίκη και τη μητέρα του και να φύγουν για την Θεσσαλονίκη.Άλλωστε παντού κυριαρχεί ο φόβος και η αβεβαιότητα μιας και οι Τούρκοι έχουν ξεκινήσει την ανελέητη εκδίωξη των χριστιανικών πληθυσμών της Ιωνίας.Λίγο πριν καταφέρουν να φύγουν,οι τσέτες,σκορπούν το θάνατο.Ο Αρίστος η Ελπινίκη και ο μικρός της αδελφός καταφέρνουν να ξεφύγουν,αφήνοντας πίσω τους νεκρούς όσους αγάπησαν στη ζωή τους.Το Ζοζεφίν είναι το καράβι που θα τους πάει στην πόλη που ονειρεύτηκαν ως γη της επαγγελίας.Το ταξίδι τους θα σημαδευτεί από το μοιρολόι μιας μάνας που νανουρίζει το πεθαμένο παιδί της μέσα την αγκαλιά της.Ο σκοπός του Ζοζεφίν θα μείνει για πάντα στην καρδιά της Ελπινίκης.Θα γίνει για πάντα το νανούρισμα όλων των παιδιών που έμελλε στα επόμενα χρόνια να βιώσουν τον θάνατο και τη διαστροφή του Β΄Παγκοσμίου πολέμου.
Το πρώτο μέρος της «Ελεγείας της στάχτης» είναι ένας μακρύς πρόλογος που εισάγει τον αναγνώστη στο συναισθηματικό και κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο πρόκειται να γεννηθεί η Ροζαλία.Η κυρία Τραυλού καταφέρνει με την ζωντανή αφήγησή της να μας "φωτογραφήσει"μια Θεσσαλονίκη που παρασάγγας απέχει από την "Νύμφη του ΘερμαΪκού",την κοσμοπολίτισσα,αλέγρα,επιβλητική συμπρωτεύουσα.Από τα μάτια των πρώτων προσφύγων του 1914 η πόλη είναι ένα μαύρο λασπωμένο στρατόπεδο συγκέντρωσης που οι συνθήκες διαβίωσης είναι από τραγικές έως ανύπαρκτες.Άθλιες ζωές,άθλιοι άνθρωποι με μέλλον εκ των προτέρων δυσοίωνο.
Η θρησκεία είναι ο συνδετικός κρίκος των Ελλήνων της Μικράς Ασίας,απέναντι στην Οθωμανική αυτοκρατορία που πάντα είχε απώτερο στόχο τον εξισλαμισμό των Χριστιανών της Ιωνίας.Μέσα από τις βαθιά ριζωμένες αξίες της θρησκείας τους, απαξιώνουν οποιονδήποτε έρθει σε επαφή με το εβραϊκό στοιχείο της πόλης.Οι σεφαραδίτες Εβραίοι παρ΄όλ΄αυτά,κατέχουν το μεγαλύτερο κομμάτι της οικονομίας της Θεσσαλονίκης.Η συγγραφέας, μέσα από το ιστορικό πλαίσιο της εποχής,καταδεικνύει την πολιτική θέση της Ελλάδας απέναντι στον εβραϊκό πληθυσμό και "χτίζει"ακούσια την πορεία τους στα μελλοντικά πογκρόμ της ναζιστικής Γερμανίας.
Ο Αρίστος από την άλλη παλεύει με την υπόσχεση που έχει δώσει στον εαυτό του και στην γυναίκα που αγαπάει.Να ζει σαν αρχόντισσα.Ο Αρίστος αντιπροσωπεύει την πατριαρχική οικογένεια.Τα ήθη και τις αξίες της Ανατολής που δεν έχουν έρθει σε επαφή με την πρόοδο της βιομηχανικής επανάστασης.Θεωρεί τον εαυτό του υπεύθυνο για την γυναίκα και τον μικρό της αδελφό.Δεν θα ήταν άντρας αν δεν μπορούσε να της δώσει ό,τι της στέρησε η προσφυγιά.Η Ελπινίκη βλέπει την δεινή κατάσταση και θέλει να φύγει από αυτήν.Ζητάει να δουλέψει,να προσφέρει,να βοηθήσει.Αντιμετωπίζει την άρνηση.Η Ελπινίκη και ο Αρίστος αποτελούν τα δύο όρια μιας μετάβασης.Η Ελπινίκη καταλαβαίνει,ο Αρίστος ονειρεύεται.Το ένα όριο είναι η παλιά αντίληψη των πραγμάτων ενώ το άλλο είναι η μετάβαση σε μια άλλη πραγματικότητα ,αυτή που καθορίζει πια την καινούρια κοινωνία,την νέα σκέψη.Η κοινωνική αλλά και ανθρώπινη αλλαγή διαφαίνεται από την αναφορά της συγγραφέως στα κινήματα και τις απεργίες των συνδικάτων των εργαζομένων στα καπνεργοστάσια.
Όταν τελικά ο Αρίστος βρίσκει δουλειά στου Σαούλ το υφασματάδικο καταφέρνει να πραγματοποιήσει την αρχή της υπόσχεσής του αλλά και να απομακρυνθεί από τους πρόσφυγες ή καλύτερα να τον απομακρύνουν ως "αποστάτη" .Όση κατακραυγή και αν δεχθεί εκείνος θα συνεχίσει την πορεία του.Θα δικαιολογεί συνεχώς τον εαυτό του,για να αποτρέψει τις τύψεις του.Ο Αρίστος είναι μια πολυσχιδή προσωπικότητα-είναι το "κουτί της θλίψης".Ένα κουτί που μέσα κρύβει το παρελθόν,το παρόν και το μέλλον (του;).Στην πορεία της ανάγνωσης ,ο αναγνώστης,ανακαλύπτει ότι το "κουτί της θλίψης"δεν είναι παρά η Ιστορία της Ελλάδας μέσα από αποκόμματα εφημερίδων,επιστολών από τον Τούρκο φίλο του,μια διαθήκη ,κομμάτια της Ελλάδας του μεσοπολέμου,ένα αυτοσχέδιο αλμανάκ γεμάτο από την συναισθηματική φόρτιση του κατόχου του.
Η Ελπινίκη είναι το αλληγορικό πρόσωπο του πρώτου βιβλίου.Είναι όλες οι γυναίκες που ήρθαν από την βασανισμένη Μικρά Ασία.Από το "όλα" στο τίποτα.Είναι όλες οι γυναίκες της Ιωνίας που απαγκιάσαν στην παλιά Ελλάδα με πίκρα,τόλμη,πείσμα νοσταλγία και καρτερικότητα..Έκλεισαν στην καρδιά τους τα όνειρα,τις εικόνες,τον όλεθρο,το χαμό και ύψωσαν το κεφάλι στην καινούρια κατάσταση.Έφεραν μαζί τους τις συνταγές τους,τους τρόπους τους,τα έθιμά τους.την καθημερινότητά τους και κατάφεραν να τα εντάξουν στην άγνωστη γι΄αυτές πραγματικότητα.Δεν ξέχασαν,προχώρησαν.Δεν κοίταξαν από μακρυά,ενσωματώθηκαν.Δεν λύγισαν γαντζώθηκαν.Στη σημερινή πραγματικότητα η Ελπινίκη θα μπορούσε να είναι μια γυναίκα με κατάθλιψη.Το 1914 όμως δεν υπάρχουν "συνεδρίες".Η κατάθλιψη ή η μελαγχολία είναι αναγκαστικά αυτοδιαχειρίσιμες.Έτσι η Ελπινίκη ανακαλύπτει τον τρόπο να αντεπεξέλθει.Δημιουργεί ένα αυτοσχέδιο "ζύγι" για να κλείσει τις ανοιχτές πληγές της.Θέλει να τα έχει καλά με τον Θεό αλλά και με τις επιλογές του άντρα της.Βαυκαλίζει τον Αρίστο για να ησυχάσει τον εγωισμό του ,αλλά δουλεύει κρυφά για να συντηρεί την οικογένειά της.Μεγαλώνει την κόρη της με την ηθική , τις αξίες και τα πρότυπα που τάσσει η εποχή αλλά αφήνει τον άντρα της και τον αδελφό της να πραγματοποιούν τα εφηβικά και ελευθεριάζοντα θέλω της.Η μάχη που δίνει για να εξισορροπήσει θα γίνει ψυχοσωματική πληγή.Η κυρία Τραυλού θα περιγράψει την φυματίωση,που ταλανίζει και εξαφανίζει εκείνη την εποχή χιλιάδες ανθρώπους,μέσα από την Ελπινίκη με τρόπο δραματικό αλλά καθόλα ταιριαστό,ρεαλιστικό,ως φυσικό επακόλουθο για μια τραγική προσωπικότητα.Δεν θα μπορούσε να σηκώσει και άλλο βάρος στην πλάτη της.Δεν θα μπορούσε να εξηγήσει στον εαυτό της αυτά που συμβαίνουν στην κόρη της.Αν ο αναγνώστης δει λίγο παραπέρα την τραγική φιγούρα της Ελπινίκης όμως θα ανακαλύψει ένα δυνατό και προσηλωμένο χαρακτήρα.Θα αναγνωρίσει την γυναίκα που αφήνει μια μικρή φωτιά να σιγοκαίει μέσα της.Όταν κοιτάζει την κόρη της βλέπει σε έναν καθρέφτη τις δικές της χαμένες επιθυμίες,τα δικά της όνειρα,τους κρυφούς της πόθους..Πάλι βάζει το "ζύγι" της.Εκείνη θα σταθεί, η κόρη της θα πετάξει.Εκείνη θα ζει με αυτά που όρισε η μοίρα της,εκείνη θα φτιάξει τη ζωή της μόνη της.Εκείνη θα συνεχίσει να πορεύεται μέσα από την κριτική του μικρόκοσμου που ζει,η κόρη της θα μεγεθύνει τα όριά της και θα της δώσει την ευκαιρία να κρίνει η ίδια τον εαυτό της μέσα από την αυτογνωσία
Οι ήρωες του πρώτου βιβλίου έχουν μια περίεργη τραγικότητα.Οι επιθυμίες τους βρίσκονται σε υπόγειες "κρύπτες"της υπόστασης του καθενός.Συμπεριφέρονται κατ΄ανάγκη με δεδηλωμένο τρόπο απέναντι στην κοινωνία,την οικογένεια,τις ιδεολογικές και θρησκευτικές νόρμες.Διχάζονται,καταπιέζονται,ασφυκτιούν.Η κυρία Τραυλού με έναν ευρηματικό τρόπο,δημιουργεί το κατάλληλο περιβάλλον για την εμφάνιση της Ροζαλίας.
Η Ροζαλία είναι μικρό κορίτσι και πατάει με τα λουστρινένια της γοβάκια τα μυρμήγκια στην αυλή του σπιτιού της,μπροστά στα έντρομα μάτια του Αλμπερτο,του Εβραίου φίλου της.Χορεύει σουινγκ με τους ήχους του πρώτου δίσκου που φέρνει ο θείος της στο σπίτι,όταν ο φόβος της δικτατορίας του Μεταξά παραλύει τις ζωές των ανθρώπων.Μαθαίνει κιθάρα όταν το πιάνο είναι το ενδεδειγμένο όργανο εκμάθησης για τις δεσποινίδες της εποχής. Κάνει βόλτες και σιγοπίνει τον καφέ της με τον Αλμπερτο στο καφενείο του Αχμέτ.Ερωτεύεται από την φωτογραφία μιας εφημερίδας τον Ανατόλ Κοβάλσκι,τον μεγάλο μουσικό που διδάσκει στο Παρίσι.Υπόσχεται στον εαυτό της να τα καταφέρει.Βαρύ το τίμημα της απόφασής της.Με το μικρό της πόδι σκοτώνει τα μυρμήγκια με τις ενέργειές της "καταστρέφει" ανθρώπινες ζωές.Το γνωρίζει,το συνειδητοποιεί αλλά συνεχίζει.Παγιδεύει τη Νεφέλη σε ένα γάμο παρωδία.Κινεί τα νήματα της ζωής του φίλου της σαν να είναι μια μαριονέτα.Κρύβεται πίσω από το ψέμα για να βαδίσει στη μοίρα που η ίδια καθορίζει.Για τα πάθη της,για τον έρωτά της.
Το Παρίσι του ΄39 είναι μια μαγευτική πόλη.Στις σελίδες του βιβλίου το ταξίδι είναι υπέροχο!Ζωντανό.όμορφο,γεμάτο τέχνη,στα μπουλεβάρτα του.Η συγγραφέας μας "ξεναγεί" στο Παρίσι λίγο πριν ξεκινήσει ο πόλεμος.Η Μονμάρτη ένα πολύβουο καλλιτεχνικό μελίσσι,οι άνθρωποι διαφορετικοί σε σχέση με τη Θεσσαλονίκη.Η Ροζαλία ζει το όνειρό της.Είναι μόνη της απέναντι στο άγνωστο.Ένα ημερολόγιο θα γίνει το μακρύ εξομολογητήριό της.Πιάνει δουλειά στο Μουλέν Ρουζ,με μια κιθάρα και το σκοπό του Ζοζεφίν.Τα χέρια και η κιθάρα της αλλάζουν την υπέροχη μουσική σε μια μελωδία μαγευτική που μαγνητίζει όποιον την ακούσει και μένει για πάντα στην καρδιά και στο μυαλό του.Η Ροζαλία επίσης συναντά τον άντρα της φωτογραφίας.Τον Ανατόλ Κοβάλσκι,τον έρωτα,την αγάπη,τον μέντορά της στη μουσική,τον άνθρωπο που θα αναδείξει τον καλό και κακό χαρακτήρά της.Ο Κοβάλσκι είναι το τέλος και η αρχή.Το μέσο μετάλλαξης της κεντρικής ηρωίδας.Κορίτσι,γυναίκα,μάρτυρας,θύμα.
Το τέλος του βιβλίου «Θεοί από στάχτη»είναι γεμάτο αγωνία,ένταση και προΪωνίζει την έλευση του πολέμου και την σκληρή πορεία των ηρώων του βιβλίου.Ποιά μορφή θα έχει η λύτρωση;Πού θα οδηγήσουν οι επιλογές των ηρώων;
Συνοψίζοντας,όσον αφορά στο πρώτο μέρος της «Ελεγείας της στάχτης» το θέμα,αποτελεί ένα πολυαναφερόμενο ιστορικό πλαίσιο.Αυτό,αν και πολύ εύκολα μπορεί ν΄αποτελεί παγίδα για ένα συγγραφέα,στη συγκεκριμένη περίπτωση,εμπλέκεται τόσο αρμονικά με τη μυθοπλασία που δημιουργεί μια φυσική ροή γεγονότων και καταστάσεων που δεν αφήνει τον αναγνώστη να κουραστεί από την επανάληψη των συγκεκριμένων περιόδων της Ιστορίας.Η εναλλαγή τόπων και προσώπων ξεκουράζει ,λειτουργεί ως μέσο αποτροπής της αίσθησης "deja vou" που έχει τύχει να νοιώσει κάποιος διαβάζοντας βιβλία μερικές φορές.
Η γραφή είναι απλή.Οι διάλογοι κρύβουν ειλικρίνεια και αμεσότητα με αποτέλεσμα να κάνουν τον αναγνώστη να αισθανθεί οικεία.Η ανάγνωση δεν διακόπτεται από παραπομπές και αστερίσκους που σημαίνει πως παραμένεις στην ιστορία και εναρμονίζεσαι πλήρως με τα τεκταινόμενα.Στο τέλος του βιβλίου ο αναγνώστης ανακαλύπτει πως διάνυσε μια διαδρομή πολλών χρόνων,έζησε δύο γενιές ανθρώπων και αναμένει το μέλλον των ηρώων σαν να μην τέλειωσε ποτέ το πρώτο βιβλίο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ας το συζητήσουμε......